Opdracht 1. Tijdloos of gedateerd?

Sommige studenten zeggen simpelweg: klassieke muziek is tijdloos, popmuziek is gedateerd. Zij beschouwen de twee termen als objectief en beschrijvend terwijl ze in werkelijkheid evaluatief zijn. Maar wat wordt er dan wel mee beschreven? Zij menen dat klassieke muziek tijdloos is omdat ze nog steeds wordt uitgevoerd en van popmuziek kunnen we dat niet zeggen want die bestaat nog te kort.
Maar er bestaat zeer recente klassieke muziek en die heeft evenmin bewezen lange tijd uitgevoerd te worden. En van sommige zogenaamde populaire muziek, het liedje Summertime bij voorbeeld, bestaan ontzettend veel uitvoeringen die al decennia lang gemaakt worden. Het feit alleen dat een stuk in latere tijd wordt uitgevoerd betekent niet dat het tijdloos is, hoewel het natuurlijk wel een indicatie is. Een stuk dat nooit wordt uitgevoerd wordt blijkbaar in latere tijden niet interessant genoeg gevonden.

De Tand des Tijds

We zeggen dat muziek gedateerd is als we vinden dat ze haar tijd niet overleefd heeft: toen vonden we het wel aardige muziek, maar nu zijn we er op uitgeluisterd. We menen dat dat aan de muziek zelf ligt. Sommige populaire muziek overleeft haar tijd echter wel, zoals de oude blues, veel jazz, Duke Ellington, Charles Mingus, Charlie Parker, Django Reinhardt, etc. Maar ook pop: Astral Weeks en Veedon Fleece van Van Morisson, L.A. Woman van the Doors, Jimi Hendrix, Elvis Presley, Exile on Main Street van The Rolling Stones, etc.
Met het oordeel “Dat is tijdloze muziek” bedoelen we: “Dat is zo goed dat is over decennia en wie weet hoe lang daarna nog, nog steeds muziek die mensen raakt”. We zeggen dat niet omdat die muziek al zolang mooi gevonden wordt (dat is een contingent criterium—de mode kan erg lang duren), maar omdat we vinden dat hij echt kwalitatief goed is.

Of je kunt vaststellen of een bepaald muziekstuk tijdloos of gedateerd is, is een vraag voor kunstcritici. David Hume heeft in “Of the standard of taste” in deze zin geschreven over dit criterium van de Tand des Tijds.

Kunst moet relevant zijn!

Chrissie drukt het idee dat pop gedateerd is, heel mooi uit. “[..] popmuziek [is] vaak een directe reactie op en uitdrukking van wereldlijke omstandigheden [..]. Het gevolg hiervan is dat zodra de omstandigheden in de wereld veranderen ook deze muziek voor zover zij hier een reactie op is gedateerd zal raken.” (haar cursivering).
Het mooie van deze formulering is dat ze ons doet inzien dat iedere vorm van kunst, of ieder genre daarin, of iedere instantie daarvan, gedateerd kan raken voor zover zij een reactie op de omstandigheden in de wereld is en deze de omstandigheden veranderd zijn: we kunnen dan dat aspect van het werk niet goed meer begrijpen, het is ontoegankelijk geworden. Anderzijds doet deze formulering ons beseffen dat dit lot iedere muzieksoort kan treffen omdat ze allemaal in een of andere mate reageren op de omstandigheden in de wereld—we zouden ook niet anders willen: kunst moet immers relevant zijn.

Adorno, Theodor. 1978. “Ideen zur Musiksoziologie.” In Musikalische Schriften (Gesammelte Schriften 16), Volume I–III, 9–23. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Hume, David. 1985. “Of the Standard of Taste.” In Essays Moral Political and Literary, 226–250. Indianapolis: Liberty Fund.
Savile, Anthony. 1982. The Test of Time. Oxford: Clarendon Press.