De geest is uit de fles

Hans Galjaard, emeritus hoogleraar humane genetica, verzet zich in de NRC van afgelopen zaterdag om betere, want subtielere redenen dan de CU tegen uitbreiding van embryo-selectie. “Alle embryo’s dragen risico op een ziekte, dus: `Wie hou je dan nog over?”’ staat er in de aanhef van het stuk.
Mijn gedachte helemaal. We denken dat, omdat we dingen kunnen, we ze daarom ook moeten doen (we er een recht op hebben). Het is een breder cultureel fenomeen. De eindeloze mogelijkheden van cosmetische chirurgie zijn er ook een voorbeeld van.
Waarom zouden we van al dat moois moeten afzien? Volgens mij omdat geluk niet hetzelfde is als alles pakken wat je hartje begeert: we verlangen dit en dat, maar het verlangen heeft inherente waarde, niet haar inlossing. Zo’n redenering is niet populair in de hedendaagse liberale vrije markt.

Ik wil hier alleen nog een probleem aan toevoegen wat de onontkoombare onstuitbaarheid van de technologische mogelijkheden duidelijk maakt: als we besluiten af te zien van embryo-selectie ondanks het feit dat we weten welke risico’s bepaalde genen inhouden, en iemand ontwikkelt daadwerkelijk zo’n afwijking en wordt er ziek aan, zal dan niet iedereen roepen dat er koppen moeten rollen omdat die het hadden kunnen voorkomen? Volgens mij heeft deze redenering een verkeerde direction-of-fit, maar kom daar vandaag nog mee aan: sigarettenfabrieken worden aangeklaagd omdat zij de middelen verschaffen aan de verslaafde rokers die aan longkanker sterven, MacDonalds moet hoge schadevergoedingen uitkeren aan mensen die aan obesitas ten onder gaan. Persoonlijke verantwoordelijkheid, wat is dat?

Ons gevoel voor ethiek is uitgehold door het recht.

Een Münchausen argument en theoretische entiteiten

Technologische ontwikkelingen zijn één groot Münchausen argument : hoe weinig waardevol ze ook zijn, in eerste instantie, hun zuivere mogelijkheid maakt dat we er behoefte aan hebben. In traditionele Afrikaanse denksystemen wordt zo over heksen en tovenaars gedacht: men schrijft hen machten toe en omdat men dat doet, verkrijgen ze die machten. Wordt je veroordeelt door zo’n tovenaar dan hoeft dat maar uit te lekken in de gemeenschap of iedereen heeft het erover en niemand kijkt je nog aan en dan word je vanzelf ziek, enz.

Het hangt ook nog samen met de kern van de westerse wetenschappen: eerst ontwikkelt men een theoretisch belang bij de aanname van een of andere entititeit en dan zet men alles op alles om er het bestaan van te bewijzen.

Santen, Hester van. 2008. “Humaan Geneticus. Hans Galjaard over de grenzen aan de medische techniek. ” NRC-Handelsblad, 7 juni, 2008, Wetenschap & Onderwijs, 43.