Representaties Waarnemen

REPRESENTATIES ZIJN ER IN SOORTEN: afbeeldingen, beschrijvingen, sculpturen. Er bestaan ook veel theorieën over wat het precies zijn, die óf wijselijk slechts één type representatie behandelen of vanuit één type vertrekken en de andere daarmee vergelijken. Zo’n vergelijkende benadering sta ik hier ook voor. De meeste vergelijkingen gaan uit van ‘beschrijving’, omdat beschrijvingen standaard minder met hun onderwerp overeenkomen dan afbeeldingen of sculpturen, en je zou kunnen denken dat ze zuiverder representeren dan afbeeldingen en zo beter laten zien wat het probleem is: hoe constellaties van zintuiglijk materiaal ons iets welbepaalds voor de geest brengen. Werkt representeren door gelijkenis of door conventies? Als beschrijving het model vormt voor representatie ligt het voor de hand om, zoals Nelson Goodman doet, een conventionalistische theorie te verdedigen. Maar het probleem van representatie is complexer en die complexiteit krijgen we boven tafel door allereerst onze waarneming van representaties te vergelijken met die van niet-representerende gebeurtenissen. Representaties en waarnemingen zijn goede vrienden. Beschrijvingen geven soms een goed beeld van hoe iets eruit ziet, herinneringen zijn soms zo levendig dat het lijkt of we ze steeds opnieuw beleven en foto’s bekijken heeft wat weg van het bekijken van hun onderwerpen. Maar waarnemingen zijn altijd actueel en vinden in het hier en nu van de waarnemer plaats, terwijl representaties dat nooit doen.1 Weliswaar nemen we de representatie, het ‘representerende ding’ altijd hier en nu waar, maar zijn onderwerp bevindt zich altijd elders, in een andere tijd en ruimte, en soms zelfs in een fictieve wereld. Dát gegeven vormt hier het startpunt. Ik zal betogen dat de overgang van het waarnemen van de representatie naar het waarnemen of verbeelden van het gerepresenteerde voor ieder type representatie anders ligt en dat die overgang crucialer is voor representatie dan menigeen denkt.
‘Representaties waarnemen.’ Feit & fictie IV:3, 67-80, 1999.
»   (1.5M)